Publikujemy treść wystąpienia:

W Polsce status uchodźcy reguluje ustawa o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z 2004 roku. Stanowi ona między innymi, iż status taki nadany może być osobie, która przybywa z terytorium, gdzie prześladowanie ma charakter poważnego naruszenia praw człowieka. Prześladowanie takie może być na gruncie fizycznym, psychicznym, z wykorzystaniem środków administracyjnych, a także innych sposobów o wyrazie dyskryminującym. 

Uchodźcę jako osobę przebywającą poza krajem swojego pochodzenia, posiadającą uzasadnioną obawę przed prześladowaniem w tym kraju poprzez wzgląd na swoją rasę, wyznawaną religię, narodowość, poglądy polityczne bądź przynależność do określonej grupy społecznej. 

Status uchodźcy nie może zostać przyznany osobie, 

a) która dopuściła się zbrodni przeciwko ludzkości lub pokojowi albo innemu poważnemu przestępstwu.

b) Schronienie nie zostanie udzielone także temu, kto stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa.

c) Uchodźcą nie będzie osoba pochodząca z kraju, w którym nie wykazano niebezpieczeństwa (zasadniczo chodzi o ochronę praw człowieka).

d) Status uchodźcy nie może zostać przyznany także w kilku krajach równocześnie.

e) Ostatnie wyłączenie stanowi zamieszkanie w bezpiecznym kraju umożliwiającym dostęp do postępowania starającego się o przyznanie statusu uchodźcy.

Myśląc o tych osobach winniśmy sobie najpierw uzmysłowić, że z wszystkimi tymi ludźmi łączy nas szczególna więź. “Bóg, który stworzył świat i wszystko na nim [ … ] z jednego [człowieka] wywiódł cały rodzaj ludzki, aby zamieszkiwał całą powierzchnię ziemi” (Dz 17,24.26). Podkreślił to apostoł Paweł – w swojej mowie – mówiąc o tym, iż cały rodzaj ludzki ma swój początek w Bogu. “Jesteśmy bowiem z Jego rodu” (Dz 1 7,28). Dzięki temu wspólnemu początkowi, rodzaj ludzki stanowi jedność (por. KKK, 360). Dla chrześcijanina ludzkość stanowi zatem jedną rodzinę. Wszyscy ludzie na całej ziemi są naszymi braćmi i siostrami w człowieczeństwie.

Podczas Zgromadzenia Międzynarodowej Katolickiej Komisji ds. Migracji – św. Jan Paweł II zwrócił się do jej uczestników tymi słowami: “Chciałbym was zaprosić do pogłębienia świadomości Waszej misji: dostrzegać Chrystusa w każdym bracie i siostrze w potrzebie, głosić i bronić godności każdego migranta, każdego przesiedleńca i każdego uchodźcy. W ten sposób pomoc, którą otrzymają, nie będzie uważana za jałmużnę wypływającą z dobroci serca, ale za akt sprawiedliwości względem nich”. Ta wizja kieruje Kościołem w jego działaniu na rzecz obcych naszych czasów, uchodźców, osób wewnętrznie przesiedlonych i wszystkich przymusowo wysiedlonych” (Przemówienie do uczestników Zgromadzenia Międzynarodowej Katolickiej Komisji ds. Migracji, 12.11.2001).

W podejmowaniu kwestii uchodźców i ubiegających się o azyl najważniejszym punktem odniesienia nie może być interes państwa czy bezpieczeństwo narodowe, lecz jedynie człowiek. “Zasada centralnego miejsca osoby ludzkiej […] zobowiązuje nas do przedkładania zawsze bezpieczeństwa osobistego ponad bezpieczeństwo narodowe. W związku z tym konieczne jest odpowiednie formowanie personelu odpowiedzialnego za kontrole graniczne. Sytuacja imigrantów, ubiegających się o azyl i uchodźców, wymaga, aby zapewniono im bezpieczeństwo osobiste i dostęp do usług podstawowych. W imię fundamentalnej godności każdej osoby należy podjąć wysiłki, by opowiadać się za środkami alternatywnymi wobec pozbawienia wolności osób, które bez pozwolenia wkraczają na terytorium państwa” (“Przyjmować, chronić, promować i integrować imigrantów i uchodźców”. Orędzie papieża Franciszka na Światowy Dzień Migranta i Uchodźcy – 14 stycznia 2018).

Trzeba też przyznać i to, że państwa mają prawo do podjęcia działań przeciwko nielegalnej emigracji, przy poszanowaniu praw człowieka wszystkich obywateli. Należy równocześnie pamiętać o podstawowej różnicy, jaka zachodzi pomiędzy osobami, które uciekają z kraju z przyczyn politycznych, religijnych, etnicznych lub innych form prześladowania czy wojen (są to uchodźcy lub ubiegający się o azyl) a osobami, które po prostu szukają nielegalnego wejścia do kraju, jak również tymi, które „opuszczają swój kraj, ponieważ panujące w nim stosunki ekonomiczne stanowią zagrożenie dla ich życia i fizycznego bezpieczeństwa” i które „wyjeżdżają tylko po to, aby polepszyć swoją sytuację materialną” (Przyjęcie Chrystusa w uchodźcach i przymusowo przesiedlonych. Wytyczne Duszpasterskie, Papieska Rada do spraw duszpasterstwa migrantów i podróżujących – Papieska Rada Cor unum, Watykan 2013, s. 57).

Kreowanie negatywnego wizerunku uchodźców i ubiegających się o azyl doprowadziło do rozwinięcia się kultury podejrzliwości, zrodzona z ogólnego założenia o możliwym powiązaniu między azylem a terroryzmem. Taki stan rzeczy nieustannie wpływa na sytuację uchodźców i innych przymusowo przesiedlonych osób na całym świecie. W związku z tym, środki masowego przekazu mają do odegrania ważną i odpowiedzialną rolę w kształtowaniu opinii publicznej, używając poprawnej terminologii, szczególnie w tym co dotyczy uchodźców, osób ubiegających się o azyl a także innych form migracji, biorąc pod uwagę istnienie zróżnicowanych ruchów migracyjnych (Przyjęcie Chrystusa…, s. 42).

Ze swojej strony uchodźcy i ubiegający się o azyl mają obowiązki wobec państwa przyjmującego, których muszą przestrzegać. Obowiązkiem uchodźcy i migranta jest „szacunek dla kultury i porządku prawnego państwa w którym przebywa. Jeśli nie jest w stanie się z tego wywiązać “państwo ma możliwość odmówić mu dalszego pobytu między innymi przez deportacje czy relokacje. Papież Benedykt XVI – w swoim Orędziu na Światowy Dzień Migranta i Uchodźcy w 2007 roku – stwierdził: “Od uchodźców należy wymagać, by odnosili się w sposób otwarty i pozytywny do społeczeństwa, które ich przyjmuje, oraz by byli gotowi – gdy pojawi się taka możliwość – czynnie uczestniczyć w budowaniu razem zintegrowanej wspólnoty, która będzie “wspólnym domem” dla wszystkich” (Przyjęcie Chrystusa…, s.59).