Chyba nikogo nie dziwi widok kapłana odmawiającego brewiarz, np. w konfesjonale. Wiele osób zadaje sobie natomiast pytanie, co kryje w sobie ten szczególny modlitewnik.

W tej księdze jest zawarte nade wszystko słowo Boże oraz teksty inspirowane słowem natchnionym. Mocą tekstów biblijnych dokonuje się uświęcenie człowieka i uwielbienie Boga. Liturgia godzin jest miejscem zbawczego dialogu pomiędzy Bogiem i ludźmi. Bóg przemawia do swego ludu tekstami Biblii. Człowiek odpowiada Mu aktem wiary, którą wyraża za pomocą recytacji czy śpiewu psalmów, także innych modlitw, stanowiących tzw. oficjum dnia.

Warto tu przypomnieć, że Bóg może swoim słowem zaskoczyć człowieka - jak Mojżesza na pustyni, powołując go do misji wyzwolenia Izraelitów z niewoli egipskiej. Prorok Amos porównał słowo Boga do przerażającego ryku lwa. Prorok Ezechiel mówił, że Bóg swoim słowem dokonuje wymiany ludzkiego kamiennego serca na serce z ciała. Zawsze słowo Boga, o czym świadczy Jezus Chrystus, jest propozycją dla człowieka: jeśli chcesz.

Skąd nazwa „Liturgia godzin”?

Na przestrzeni ponad 2 tys. lat istnienia Kościoła stosowano różne nazwy na określenie liturgicznej modlitwy ludu Bożego, m.in.: Służba Boża - Officium divinum; Dzieło Boże - Opus dvinum; Brewiarz (od słowa łac. Brevis - krótki), ponieważ ta księga zawierała skrót różnych ksiąg, mianowicie: psałterza, antyfonarza, hymnarza, lekcjonarza, używanych do celebracji tej modlitwy w katedrach biskupich i klasztorach. Nazwa Liturgia godzin - Liturgia horarum - pojawiła się w 1959 r., w ramach ruchu liturgicznego. Stała się nazwą powszechnie używaną. Nawiązuje ona do starożytnej kultury, kiedy to poszczególne pory dnia nazywano „godzinami” (hora - godzina). Lud Boży modli się w różnych porach dnia.

Jaka jest struktura codziennego oficjum?

Liturgia godzin zawiera pięć godzin modlitewnych: jutrznię jako modlitwę poranną, nieszpory jako modlitwę wieczorną, godzinę czytań, która może być celebrowana w dowolnej porze dnia, modlitwę w ciągu dnia, która można być celebrowana jako godzina przedpołudniowa, południowa lub popołudniowa, oraz modlitwę na zakończenie dnia. Wszystkie godziny mają podobną budowę. Zawierają następujące elementy: werset: „Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu”, hymn, psalmodię, czytanie, responsorium i modlitwę końcową.

Jak to wygląda w praktyce?

Celebracja Liturgii godzin rozpoczyna się od wersetu: „Panie, otwórz wargi moje, a usta moje będą głosić Twoją chwałę”. Następnie wybrzmiewa psalm wezwania. Odmawia się go przed pierwszą godziną modlitewną. Może to być jutrznia lub godzina czytań. Jutrznię tworzą: hymn, trzy psalmy, czytanie biblijne krótkie, responsorium, pieśń Zachariasza pochodząca z Ewangelii oraz prośby zakończone Modlitwą Pańską i oracją dnia. Podobny porządek mają nieszpory. Tu pieśnią ewangelijną jest pieśń Maryi: „Wielbi dusza moja, Pana”. Natomiast w godzinie czytań, oprócz hymnu i psalmodii z trzech psalmów, są dwa czytania długie - jedno z Pisma Świętego, a drugie z Ojców Kościoła lub hagiograficzne. Po czytaniach następują responsoria. Celebrację godziny czytań kończy modlitwa dnia. Modlitwa w ciągu dnia zaczyna się od wersetu: „Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu” oraz doksologii „Chwała Ojcu” z „Alleluja”. Psalmodię stanowią trzy psalmy. Po niej następuje krótkie czytanie biblijne. Modlitwę w ciągu dnia kończy oracja z odpowiedniego dnia. Modlitwa na zakończenie dnia, zwana kompletą, jest ostatecznym zakończeniem wszelkiej aktywności człowieka w danym dniu. Zaczyna się wersetem „Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu”. Po nim zalecany jest rachunek sumienia, po którym następuje odpowiedni hymn. Psalmy komplety, rozłożone na jeden tydzień, są stałe. Po psalmodii następuje krótkie czytanie i responsorium „W ręce Twoje, Panie”. Potem wybrzmiewa antyfona i pieśń Symeona: „Teraz, o Panie, pozwól odejść słudze swemu w pokoju”. Po wezwaniu „Módlmy się” następuje oracja kończąca tę godzinę. Jest ona różna każdego dnia. Po modlitwie wybrzmiewa prośba: „Noc spokojną i śmierć szczęśliwą niech nam da Bóg wszechmogący, Ojciec i Syn, i Duch Święty”. Po zakończeniu komplety odmawia się jedną z antyfon ku czci Najświętszej Maryi Panny.

Gdzie należy upatrywać początków modlitwy brewiarzowej?

Wzorem liturgicznej modlitwy Kościoła jest Jezus Chrystus. Wcielony Syn Boży łączył swoją codzienną działalność z modlitewnym dialogiem z Ojcem. Często udawał się na miejsce odosobnione, aby się modlić. Nieraz spędzał na modlitwie całą noc. Pan Jezus zachęcał swoich uczniów, aby się modlili: „Módlcie się zawsze i nie ustawajcie”. Dzieje Apostolskie potwierdzają, że wspólnota wyznawców Chrystusa trwała „jednomyślnie na modlitwie razem z niewiastami, Maryją, Matką Jezusa, i Jego braćmi” (Dz 1,14). Na przestrzeni wieków ukształtowała się obecna forma modlitwy uświęcenia czasu.

Mówi się, że Liturgia godzin stanowi swoiste „uzupełnienie” Mszy św., przygotowanie do niej lub jej owocne „przedłużenie”.

Jest prawdą, że całe życie Kościoła koncentruje się wokół Eucharystii (KK 11). W celebracji mszalnej najpełniej, w wymiarze sakramentalnym, dokonuje się aktualizacja czynów zbawczych Chrystusa. Ale Eucharystia nie jest jedynym miejscem i sposobem celebrowania tajemnicy śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Misterium paschalne wcielonego Syna Bożego jest sakramentalnie uobecniane także w Liturgii godzin. Ta czynność liturgiczna ma na celu uświęcenie człowieka przez uświęcenie czasu. W tym znaczeniu liturgiczna modlitwa Kościoła stanowi przygotowywanie do celebracji Eucharystii oraz swoiste jej przedłużenie po zakończeniu obrzędów mszalnych. W Liturgii godzin, mocą słowa Bożego, dokonuje się uobecnienie misterium paschy Wcielonego Słowa, Jezusa Chrystusa. Prawo liturgiczne przewiduje możliwość łączenia z Mszą św. jutrzni czy nieszporów.

Stereotypem jest mniemanie, że to modlitwa zarezerwowana dla księży…

Adresatem Liturgii godzin jest cały lud Boży (OWLG 8), ale do jej codziennej celebracji są zobowiązani diakoni, prezbiterzy i biskupi. Podczas święceń diakońskich biskup, zanim włoży ręce na kandydata do święceń, pyta go: „Czy chcesz zachowywać i pogłębiać ducha modlitwy, właściwego waszemu sposobowi życia, i w tym duchu wiernie sprawować Liturgię godzin w intencji Kościoła i całego świata?”. Wyświęcony, realizując ten obowiązek, przekracza granice pobożności czysto osobistej i ukazuje eklezjalny wymiar swojej posługi. Ta zaś obejmuje ewangelizację, posługę sakramentalną oraz pastoralną troskę o każdego człowieka, zwłaszcza o tych, „którzy się źle mają”. Osoby życia konsekrowanego celebrują Liturgię godzin w sposób i w zakresie określonym przez konstytucje zakonne. Także wierni świeccy są zaproszeni do jej celebrowania.

Co poradziłby Ksiądz osobom świeckim, które chciałyby praktykować liturgiczną modlitwę Kościoła?

Muszą trochę się oczytać. Jest sporo opracowań, dostępnych także w internecie. Dobrą szkołą dla zrozumienia istoty, sensu i sposobu celebracji liturgicznej modlitwy Kościoła są różne ruchy apostolskie lub modlitewne, np. Ruch Światło-Życie. Coraz częściej uczestnicy rekolekcji sprawują Liturgię godzin. Niektóre wspólnoty parafialne celebrują nieszpory. Taką szansą jest uczestnictwo w celebrowaniu liturgii uświęcenia czasu podczas Triduum Paschalnego. Podczas pogrzebu jest możliwość sprawowania odpowiedniej godziny z oficjum za zmarłych.

W sprzedaży dostępne są różne wydania brewiarza. Czy różne są też „modele” odmawiania Liturgii godzin?

Obecnie są dostępne liczne tzw. brewiarze dla świeckich. Zawierają one konieczne elementy do sprawowania Liturgii godzin. Nie są to różne „modele” tej modlitwy, ale prezentują sposób jej sprawowania, określony przez Kościół. Osoby zainteresowane Liturgią godzin mają szansę nabyć odpowiadającą im księgę w księgarniach katolickich czy drogą internetową. Natomiast wielką praktyczną pomocą w korzystaniu z modlitwy psalmami jest Radio Maryja. Tam przewodniczący tej liturgii podaje teksty, które będą wykorzystane w konkretnym dniu liturgicznym. Trzeba bowiem pamiętać, że psałterz został podzielony na cztery tygodnie, ale niedziele, uroczystości, święta, wspomnienia i dni powszednie mają własne lub wspólne teksty, które stanowią elementy liturgicznej modlitwy Kościoła. Włączanie się do modlitwy transmitowanej przez Radio Maryja pozwoli nabyć pewności w doborze odpowiednich tekstów w prywatnej celebracji modlitwy uświęcenia czasu.

Czym dla Księdza jest Liturgia godzin?

Mam świadomość, że Liturgia godzin to modlitwa wybitnie biblijna, a słowo Boże wybrzmiewające w psalmach i czytaniach biblijnych jest żywe i skuteczne. Staram się każdego dnia na nowo asymilować duchowo prawdę, którą wyraził natchniony autor Listu do Hebrajczyków (4,12). Uczy on, że słowo Boże jest ostrzejsze niż wszelki miecz obosieczny, bo przenika aż do rozdzielenia duszy i ducha, stawów i szpiku i jest zdolne osądzić pragnienia i myśli serca. Treści Liturgii godzin kształtują i pogłębiają moją mentalność jako nowego człowieka, który ciągle zmaga się z przyzwyczajeniami człowieka starego. Psalmy przypominają, na różne sposoby, o wierności Boga wobec mnie, ale także mobilizują mnie do ożywiania wierności wobec Niego. Przypominają bowiem: „Szczęśliwy mąż, który nie idzie za radą występnych, nie wchodzi na drogę grzeszników” (Ps 1). Zachęcają do wdzięczność wobec Boga: „O Panie, nasz Boże, jak przedziwne Twe imię po wszystkiej ziemi (…) czym jest człowiek, że o nim pamiętasz i czym syn człowieczy, że się nim zajmujesz. Uczyniłeś go niewiele mniejszym od istot niebieskich” (Ps 8). Przypominają o obowiązku wielbienia Boga: „Ciebie należy wielbić Boże, na Syjonie. Tobie śluby dopełniać, co próśb wysłuchujesz” (Ps 64). Teksty nowotestamentalne pogłębiają i ożywiają moją wiarę. Stanowią istotną motywację dla mojej kapłańskiej misji, którą od wielu lat realizuję jako uczestnik formacji intelektualnej kandydatów do kapłaństwa.

Dziękuję za rozmowę.