Tytuł Matki Kościoła nadawano Maryi niemal od początku dziejów Kościoła. Dzieje Apostolskie mówią, że Apostołowie w Wieczerniku „trwali jednomyślnie na modlitwie razem z niewiastami, Maryją, Matką Jezusa, i braćmi jego” (Dz 1, 14). Maryja jest więc obecna przy rodzącym się Kościele i wraz z Apostołami otrzymuje Ducha Świętego. Z kolei w Ewangelii św. Jana warto zwrócić uwagę na dwie sceny. Podczas wesela w Kanie Galilejskiej widzimy Maryję troszczącą się o ludzi, dostrzegającą ich potrzeby i przedstawiającą je Jezusowi. Z kolei w scenie pod krzyżem Maryja otrzymuje pod opiekę św. Jana, a wraz z nim wszystkich uczniów Chrystusa, a w konsekwencji i cały Kościół.

Oficjalnie Matką Kościoła nazwano Maryję dopiero podczas Soboru Watykańskiego II. We wrześniu 1964 roku kard. Stefan Wyszyński w imieniu polskich biskupów wygłosił przemówienie uzasadniające wagę ogłoszenia Maryi Matką Kościoła. Przypominał o historii narodu polskiego, o obecności Maryi w naszych dziejach i o pomocy, jaką nam okazywała. 21 listopada 1964 roku Paweł VI przy gorącym aplauzie ojców soborowych ogłosił Maryję Matką Kościoła i powierzyl Jej cały rodzaj ludzki. Włączył tę kwestię także do tzw. Credo Pawłowego wydanego w 1968 roku, w którym czytamy: „Wierzymy, że Najświętsza Boża Rodzicielka, nowa Ewa, Matka Kościoła, spieszy spełnić z nieba macierzyńskie zadanie wobec członków Chrystusa, aby dopomóc do zrodzenia i pomnożenia życia Bożego w duszach ludzi odkupionych”.

4 maja 1971 roku Episkopat Polski – za zgodą Stolicy Apostolskiej – wprowadził święto Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła do kalendarza liturgicznego Kościoła w Polsce. Natomiast 3 lata wcześniej polscy biskupi zdecydowali o włączeniu tytułu Matki Kościoła do Litanii Loretańskiej. Jednocześnie złożono prośbę do Watykanu o włączeniu tego wezwania dla całego Kościoła. Ostatecznie prośba „Matko Kościoła, módl się za nami” została włączona do litanii odmianej w Kościele powszechnym w 1980 roku.