W okresie Bożego Narodzenia myśli każdego chrześcijanina biegną ku miejscu, gdzie narodził się Jezus, a które nazywamy Ziemą Świętą. Są jednak wierni, którzy mają szczególne związki z Ziemią Zbawiciela – są to członkowie zakonów, które powstały właśnie tam w czasach średniowiecza, a działają do dnia dzisiejszego. Wśród nich jest Zakon Rycerski Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie. Założył go w 1099 r. Gotfryd de Bouillon, książę Dolnej Lotaryngii, który na początku zgromadził wokół siebie w Jerozolimie 20 rycerzy i duchownych w celu opieki nad Bożym Grobem. Zakon, który następnie przyjął regułę św. Augustyna, został zatwierdzony przez papieży i mógł się rozwijać w wielu krajach Europy. Bożogrobcy – bo tak tradycyjnie nazywani są członkowie zakonu – przybyli również do Polski, gdzie sprowadził ich w 1163 r. Jaksa z Miechowa. Miechów stał się ich główną siedzibą w naszym kraju – tutaj powstało słynne sanktuarium Bożego Grobu. Miechowscy zakonnicy przyczynili się do wprowadzenia w polskim Kościele uroczystości Wielkiego Tygodnia i tradycji budowy Bożego Grobu w Wielki Piątek. Oprócz tego zajmowali się działalnością charytatywną: szpitalnictwem, a następnie również szkolnictwem. Niestety, po okresie rozkwitu zakon przestał istnieć i dopiero w połowie XIX wieku odrodził się z inicjatywy Stolicy Apostolskiej. Obecnie celem bożogrobców jest wspieranie Łacińskiego Patriarchatu Jerozolimy oraz pomoc chrześcijanom w Ziemi Świętej.

Dziś Zakon Rycerski Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie liczy ok. 28 tys. członków na świecie (w Polsce jest ich ponad 260). Jego Wielkim Mistrzem jest od 2011 r. kard. Edwin Frederick O’Brien – Amerykanin, urodzony w Nowym Jorku w dzielnicy Bronx, emerytowany arcybiskup Baltimore. Przeprowadziłem z nim rozmowę z okazji świąt Narodzenia Pańskiego.

WŁODZIMIERZ RĘDZIOCH: – Jako wielki mistrz Zakonu Rycerskiego Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie jest Ksiądz Kardynał szczególnie zainteresowany Jerozolimą i Ziemią Świętą. Proszę powiedzieć Czytelnikom „Niedzieli”, jaka jest obecnie sytuacja w ziemi Jezusa.

KARD. EDWIN FREDERICK O’BRIEN: – Sytuacja jest krytyczna. Można odnieść wrażenie, że za każdym razem w okresie Bożego Narodzenia mamy tam do czynienia z jakimś kryzysem, który wydaje się nie do rozwiązania. W związku z różnymi wyzwaniami musimy się mobilizować do okazywania solidarności z chrześcijanami w Ziemi Świętej, którzy często czują się usunięci na margines i zapomniani. Sytuacja pogorszyła się głównie ze względu na kryzys w Syrii oraz w Libanie. Dziękujemy natomiast Bogu za politykę króla Jordanii, który jest bardzo pomocny i pełen zrozumienia dla problemów mniejszości i zapewnia im opiekę.

– Mówi się, że nie będzie pokoju na świecie, jeśli nie nastanie pokój w Jerozolimie. Aby rozwiązać kluczowy problem Jerozolimy, Stolica Apostolska proponowała zapewnienie statusu specjalnego starej części miasta, które uznawane jest za wyłączną stolicę zarówno przez Żydów, jak i przez Palestyńczyków. Chciałbym zacytować Jana Pawła II, który wypowiedział się na ten temat 23 lipca 2000 r. przed modlitwą „Anioł Pański”: „Stolica Apostolska niezmiennie uważa, że tylko status specjalny gwarantowany przez społeczność międzynarodową może zapewnić skuteczną ochronę najświętszym miejscom Świętego Miasta oraz zabezpieczyć swobodę wyznawania wiary i kultu wszystkim wiernym, którzy w tamtym regionie i na całym świecie patrzą na Jerozolimę jako na skrzyżowanie dróg pokoju i zgodnego współistnienia”. Czy ta propozycja w obecnej sytuacji politycznej jest możliwa do zrealizowania?

– Stolica Apostolska chciałaby, aby ta propozycja była aktualna, ale zbyt wiele wydarzyło się w międzyczasie. Potrzebujemy większej współpracy ze strony rządu izraelskiego, który całkowicie odrzuca tę propozycję. A na dodatek zakłada coraz to nowe osiedla żydowskie we wschodniej Jerozolimie i na Zachodnim Brzegu Jordanu, wbrew Narodom Zjednoczonym. To jeszcze bardziej utrudnia znalezienie rozwiązania konfliktu.

Prawdą jest, że nie będzie pokoju na świecie, dopóki nie zostaną rozwiązane konflikty w Jerozolimie i w Ziemi Świętej, ale na to potrzeba wiele czasu. To wielkie wyzwanie polityczne – Kościół jest w tę sprawę zaangażowany, próbuje być budowniczym pokoju, jak to pokazuje papież Franciszek. Miejscowi biskupi i księża są znakiem jedności nie tylko między sobą, ale też z innymi.

– Czy istnieje ryzyko, że wielkie zagrożenie, jakie stanowi Państwo Islamskie, może zepchnąć na drugi plan rozwiązanie kryzysu izraelsko-palestyńskiego?

– Jest wiele problemów, z którymi mamy do czynienia. Pierwszy wielki problem to ekstremizm na Bliskim Wschodzie. Jest on związany w jakiś sposób z problemem braku wolności dla Arabów na Zachodnim Brzegu i w Ziemi Świętej, ale nic nie może usprawiedliwić ekstremizmu. Tym bardziej że zaczyna się on szerzyć po całym świecie – jak rak.

– Są też ekstremiści żydowscy...

– Tak, ale dzisiaj mordercami są ekstremiści, którzy deklarują się jako muzułmanie, chociaż wielu innych muzułmanów odrzuca przemoc. Uważam, że potrzeba będzie wiele czasu, aby wykorzenić wszelkie ekstremizmy, szczególnie ten islamski.

– Zakon Rycerski Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie jest bardzo zaangażowany w pomoc chrześcijanom w Ziemi Świętej. Na czym polegała ta pomoc w ostatnich latach?

– Nasz zakon przede wszystkim udziela pomocy finansowej – 10 mln dol. Pomoc ta trafia do chrześcijan poprzez patriarchat jerozolimski. Utrzymujemy 45 szkół, 60 parafii oraz pomagamy niektórym wiernym – których jest coraz mniej – aby pozostali w Ziemi Świętej. Do szkół chrześcijańskich chodzi bardzo wiele dzieci muzułmańskich i w ten sposób Kościół przyczynia się do tworzenia atmosfery harmonii i pokoju między chrześcijanami i muzułmanami. Temu służą również ośrodki charytatywne, z których korzystają wszyscy, bez względu na wyznawaną religię.

Inną formą pomocy są organizowane przez nas pielgrzymki do Ziemi Świętej.