"Do nas należy przekazanie nowym pokoleniom bogactw i wspólnych wartości, aby nigdy więcej człowiek nie pogardzał człowiekiem, swoim bratem, i by wojny i konflikty nie toczyły się w imię ideologii, która pogardza jedną z kultur czy religii. Co więcej, różne tradycje religijne wezwane są, by swoim dziedzictwem służyć wszystkim ludziom, aby wszyscy razem mogli zbudować wspólny europejski dom, którego fundamentem będą takie wartości, jak sprawiedliwość, pokój, równość i solidarność".
Jan Paweł II, List Papieża z okazji spotkania zorganizowanego przez Kongres Żydów Europejskich,  Rzym 2002

Jan Paweł II nazywany jest papieżem dialogu. Ojciec Święty  zainicjował proces szerokiego dialogu międzyreligijnego i międzykulturowego, wiedząc że tylko ta droga  pomoże zwalczać uprzedzenia, stereotypy oraz postawy fundamentalistyczne wobec wyznawców innych religii, co stanowi przyczynę konfliktów i wojen. Nie może być pokoju między narodami bez pokoju między religiami.  Żaden inny papież ani żaden inny przywódca religijny nie zrobił tak wiele dla dialogu, jak Jan Paweł II - ogłoszony świętym Kościoła katolickiego.

Potrzeba większej tolerancji światopoglądowej,  religijnej i kulturowej pojawiła się już podczas obrad Soboru Watykańskiego II (1962 - 1965). Konieczność takiego porozumienia  zaczęto podkreślać zwłaszcza  w aspekcie starań o pokój na świecie. W dokumencie „Dialog i przepowiadanie” kościół wskazał cztery formy dialogu: dialog życia jako umiejętność codziennego współistnienia ludzi,  dialog dzieł jako wspólne działanie różnych organizacji ukierunkowane na ten sam cel, dialog teologiczny  czyli pogłębienie  dziedzictwa religijnego i docenienie duchowych wartości jednych przez drugich oraz dialog doświadczenia duchowego.

Zadaniem dialogu międzyreligijnego jest  wzajemne poznanie się – poznanie partnera dialogu oraz bogactwa jego religii. Istotą dialogu jest szukanie śladów Boga działającego także w innych religiach. Dialog międzyreligijny rozumiany jest także  jako poszukiwanie wspólnoty młodych ludzi w drodze do pokoju. Ojciec Święty pisał w encyklice „Redemptoris misio” (1990): na każdym z tych poziomów za dialog odpowiedzialni są wszyscy, i jest on obowiązkiem każdego chrześcijanina i każdej wspólnoty chrześcijańskiej. Jako wyraz nowego przykazania, dialog ten domaga się integralnego zaangażowania i nie może ograniczać się do uprzejmych słów, dwuznacznego języka albo zebrań, które bardziej niż prawdziwymi spotkaniami są wydarzeniami medialnymi oraz dialog nie rodzi się z taktyki czy wyrachowania, ale jest działaniem mającym swe uzasadnienie, wymogi, godność.  

Podczas całego pontyfikatu Ojciec Św. Jan Paweł II wielokrotnie udowodnił, iż zależy mu na wzajemnym poznaniu się, szacunku i tolerancji dla różnych religii i wyznawców oraz dla osób niewierzących. Jako pierwszy tak wysoki dostojnik kościelny przekroczył progi meczetu i synagogi, modlił się przy jerozolimskiej Ścianie Płaczu i pozostawił tam kartkę z napisaną intencją pojednania. Z inicjatywy Ojca Świętego zorganizowano w 1986 roku Światowy Dzień Modlitw o Pokój w Asyżu, mieście Św. Franciszka. Było to międzyreligijne spotkanie modlitewne w intencji pokoju na świecie.

Działalność społeczna i polityczna Ojca Świętego przyczyniła się do załagodzenia konfliktów w różnych regionach świata oraz doprowadziła do pokojowych przemian w Europie.