Ad tuendam fidem

Jan Paweł II
LIST APOSTOLSKI MOTU PROPRIO AD TUENDAM FIDEM
Wprowadzający pewne przepisy do Kodeksu Prawa Kanonicznego i Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich

9 stycznia 1989 r. Kongregacja Nauki Wiary opublikowała nowe formuły «Professio Fidei et Iusiurandum fidelitatis in suscipiendo officio nomine Ecclesiae exercendo» (AAS 81 [1989], 104-106), które miały zastąpić poprzednią formułę z r. 1967. Formuły te zostały zatwierdzone przez Ojca Świętego specjalnym reskryptem (Rescriptum ex Audientia SS.mi «Quod attinet», Formulas professionis fidei et iuris iurandi fidelitatis contingens foras datur, 19 septembris 1989: AAS 81 [1989], 1169). Zważywszy na to, że nowy Kodeks Prawa Kanonicznego został opublikowany już wcześniej, 25 stycznia 1983 r., nie zawierał on - w swojej wersji autentycznej, ogłoszonej w «Acta Apostolicae Sedis» - nowej formuły «Professio Fidei», która oprócz «Symbolu nicejsko-konstantynopolitańskiego» zawiera definicję trzech kategorii prawd, i stąd powstał problem polegający na tym, iż w nowym Kodeksie Prawa Kanonicznego, a z kolei także w Kodeksie Kanonów Kościołów Wschodnich zabrakło definicji prawnej, dyscyplinarnej i karnej drugiej kategorii prawd.

Dlatego Ojciec Święty, dostrzegając tę wyraźną lukę w powszechnym prawodawstwie Kościoła i świadom pilnej konieczności przeciwstawienia się opiniom teologów odnoszących się krytycznie do wspomnianej drugiej kategorii prawd, postanowił ogłosić List Apostolski «Ad tuendam fidem», który wprowadza do prawodawstwa kanonicznego konkretne przepisy dotyczące drugiej kategorii prawd, zdefiniowanej w drugim akapicie końcowej części «Professio Fidei», rozszerzając tekst kanonów 750 i 1371, n. 1 KPK oraz kanonów 598 i 1436 KKKW.

Dla obrony wiary Kościoła katolickiego przed błędami głoszonymi przez niektórych wiernych, zwłaszcza zaś tych, którzy bezpośrednio zajmują się różnymi dyscyplinami świętej teologii, wydało się nam absolutnie konieczne - jako że naszym najważniejszym zadaniem jest utwierdzanie braci w wierze (por. Łk 22, 32) - uzupełnienie obowiązujących tekstów Kodeksu Prawa Kanonicznego i Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich o przepisy, które jednoznacznie ustanawiałyby obowiązek zachowywania prawd ogłaszanych w sposób definitywny przez Magisterium Kościoła, a zarazem określały też sankcje kanoniczne dotyczące tej samej materii.

1. Od pierwszych stuleci do dnia dzisiejszego Kościół wyznaje prawdy wiary w Chrystusa i w tajemnicę Jego odkupienia, które z czasem zostały ujęte w Symbolach wiary; dlatego też dzisiaj są one powszechnie znane i głoszone przez wiernych jako «Symbol apostolski» lub «Symbol nicejsko-konstantynopolitański» podczas Mszy świętych sprawowanych w uroczystości i święta.

Tenże «Symbol nicejsko-konstantynopolitański» stanowi część «Wyznania wiary», opracowanego ostatnio przez Kongregację Nauki Wiary1, które w szczególny sposób zobowiązani są składać niektórzy wierni, gdy obejmują urząd bezpośrednio lub pośrednio związany z głębszymi poszukiwaniami w dziedzinie prawd wiary i obyczajów lub ze sprawowaniem określonej władzy w Kościele.2

2. «Wyznanie wiary» zawiera najpierw «Symbol nicejsko-konstantynopolitański», a następnie trzy stwierdzenia, czy też akapity, mające na celu dokładniejsze określenie hierarchii prawd wiary katolickiej, które Kościół w ciągu wieków zgłębiał lub też będzie musiał jeszcze wnikliwiej zgłębić pod przewodnictwem Ducha Świętego, który «doprowadzi go do całej prawdy» (por. J 16, 13).3

Pierwszy akapit, w którym czytamy: «Wierzę również mocno w to, co jest zawarte w słowie Bożym, spisanym lub przekazanym przez Tradycję, a co Kościół, jako objawione przez Boga, podaje do wierzenia, tak w Nauczaniu uroczystym, jak i w zwyczajnym Nauczaniu powszechnym»,4 we właściwy sposób potwierdza powszechne prawodawstwo Kościoła i znajduje odpowiednik w kan. 750 Kodeksu Prawa Kanonicznego5 i w kan. 598 Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich.6

Trzeci akapit, który brzmi: «Przyjmuję nadto z religijnym posłuszeństwem woli i umysłu naukę głoszoną przez Papieża czy też przez Kolegium Biskupów sprawujących autentyczny Urząd Nauczycielski, także wtedy, gdy nie jest ona podawana z intencją definitywnego jej określenia»,7 zawarty jest w kan. 752 Kodeksu Prawa Kanonicznego8 i w kan. 599 Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich.9

3. Natomiast drugi akapit, w którym czytamy: «Z przekonaniem przyjmuję i uznaję również wszystkie i poszczególne prawdy, które Kościół w sprawach wiary i moralności podaje w sposób ostateczny»,10 nie znajduje odpowiednika w żadnym kanonie Kodeksów Kościoła katolickiego. Ten akapit «Wyznania wiary» jest niezwykle ważny, dotyczy bowiem prawd nierozerwalnie związanych z Bożym objawieniem. Prawdy te, które w dziejach rozwoju doktryny katolickiej są przejawem szczególnej inspiracji, jakiej Duch Boży udziela Kościołowi, aby dopomóc mu w głębszym zrozumieniu jakiejś prawdy w dziedzinie wiary lub obyczajów, są ze sobą powiązane z przyczyn historycznych lub też na mocy logicznego wynikania.

4. Świadomi zatem wspomnianej konieczności, po dojrzałym namyśle postanowiliśmy wypełnić tę lukę w następujący sposób:

A) Kan. 750 Kodeksu Prawa Kanonicznego będzie się odtąd składał z dwóch paragrafów: w pierwszym z nich znajdzie się tekst dotychczasowego kanonu, a w drugim tekst nowy, tak że w całości kan. 750 będzie brzmiał:

Kan. 750 - § 1. Wiarą boską i katolicką należy wierzyć w to wszystko, co jest zawarte w słowie Bożym, spisanym lub przekazanym, a więc w jednym depozycie wiary powierzonym Kościołowi, i co równocześnie jako przez Boga objawione podaje do wierzenia Nauczycielski Urząd Kościoła, czy to w uroczystym orzeczeniu, czy też w zwyczajnym i powszechnym nauczaniu; co mianowicie ujawnia się we wspólnym uznaniu wiernych pod kierownictwem świętego Urzędu Nauczycielskiego. Wszyscy więc obowiązani są unikać doktryn temu przeciwnych.

§ 2. Ponadto należy bez zastrzeżeń przyjąć i zachowywać również wszystkie i poszczególne prawdy dotyczące wiary i obyczajów, które Magisterium Kościoła ogłasza w sposób ostateczny, to znaczy te, które są wymagane, aby gorliwie strzec i wiernie przekazywać sam depozyt wiary; kto zatem odrzuca te prawdy, które należy przyjąć w sposób definitywny, sprzeciwia się nauczaniu Kościoła katolickiego.

W kan. 1371 n. 1 Kodeksu Prawa Kanonicznego należy odpowiednio dodać odwołanie do kan. 750, § 2, tak aby w całości kan. 1371 brzmiał odtąd następująco:

Kan. 1371 - Powinien być sprawiedliwie ukarany:

1° kto poza wypadkiem, o którym w kan. 1364, § 1, głosi naukę potępioną przez Biskupa Rzymskiego lub przez sobór powszechny, bądź z uporem odrzuca naukę o której w kan. 750, § 2 lub w kan. 752, i nie odwołuje tego mimo upomnienia ze strony Stolicy Apostolskiej lub ordynariusza;

2° kto w inny sposób okazuje nieposłuszeństwo Stolicy Apostolskiej, ordynariuszowi lub przełożonemu, którzy zgodnie z prawem coś nakazują lub czegoś zakazują, i po upomnieniu trwa w nieposłuszeństwie.

B) Kan. 598 Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich będzie się odtąd składał z dwóch paragrafów: w pierwszym z nich znajdzie się tekst dotychczasowego kanonu, a w drugim tekst nowy, tak że w całości kan. 598 będzie brzmiał:

Kan. 598 - § 1. Wiarą boską i katolicką należy wierzyć w to wszystko, co jest zawarte w słowie Bożym, spisanym lub przekazanym, a więc w jednym depozycie wiary powierzonym Kościołowi, i co równocześnie jako przez Boga objawione podaje do wierzenia Nauczycielski Urząd Kościoła, czy to w uroczystym orzeczeniu, czy też w zwyczajnym i powszechnym nauczaniu; co mianowicie ujawnia się we wspólnym uznaniu wiernych pod kierownictwem świętego Urzędu Nauczycielskiego. Wszyscy wierni są więc obowiązani unikać doktryn, które nie są z tym zgodne.

Kan. 1436 Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich należy odpowiednio uzupełnić o słowa odwołujące się do kan. 598, § 2, tak aby w całości kan. 1436 brzmiał następująco:

Kan. 1436 - § 1. Kto zaprzecza prawdzie, której przyjęcie nakazuje boska i katolicka wiara, lub podaje ją w wątpliwość, lub też odrzuca całkowicie wiarę chrześcijańską i nie odwołuje tego, gdy zostanie napomniany zgodnie z prawem, winien zostać ukarany ekskomuniką większą jako heretyk lub apostata; duchownemu można ponadto wymierzyć inne kary, nie wyłączając pozbawienia urzędu.

§ 2. Poza tymi przypadkami, kto z uporem odrzuca prawdę, która została uznana za definitywnie obowiązującą przez Biskupa Rzymu lub Kolegium Biskupów mocą autentycznego Urzędu Nauczycielskiego, albo kto głosi twierdzenia potępione przez nich jako błędne, i nie odwołuje tego, gdy zostanie napomniany zgodnie z prawem, winien ponieść stosowną karę.

5. Zarządzamy, aby wszystkie postanowienia zawarte w niniejszym Liście Apostolskim, wydanym «motu proprio», miały odtąd moc obowiązującą, i nakazujemy włączyć je do powszechnego prawodawstwa Kościoła katolickiego, odpowiednio do Kodeksu Prawa Kanonicznego i Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich, tak jak ukazano powyżej, nie bacząc na jakiekolwiek względy przeciwne.

Rzym, u Świętego Piotra, 18 maja 1998 r., w dwudziestym roku naszego Pontyfikatu.

Jan Paweł II, pp

Przypisy

1. Kongregacja Nauki Wiary, Professio Fidei et Iusiurandum fidelitatis in suscipiendo officio nomine Ecclesiae exercendo, 9 stycznia 1989, AAS 81 (1989), 105.

2. Por. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 833.

3. Por. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 747, § 1; Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich, kan. 595, § 1.

4. Por. Sobór Watykański II, konst. dogm. Lumen gentium (21 listopada 1964 r.), 25: AAS 57 (1965), 29-31; konst. dogm. Dei verbum (18 listopada 1965 r.), 5: AAS 58 (1966), 819; Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja o powołaniu teologa w Kościele Donum veritatis (24 maja 1990 r.), 15: AAS 82 (1990), 1556.

5. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 750 - «Wiarą boską i katolicką należy wierzyć w to wszystko, co jest zawarte w słowie Bożym, spisanym lub przekazanym, a więc w jednym depozycie wiary powierzonym Kościołowi i co równocześnie jako przez Boga objawione podaje do wierzenia Nauczycielski Urząd Kościoła, czy to w uroczystym orzeczeniu, czy też w zwyczajnym i powszechnym nauczaniu; co mianowicie ujawnia się we wspólnym uznaniu wiernych pod kierownictwem świętego Urzędu Nauczycielskiego. Wszyscy więc obowiązani są unikać doktryn temu przeciwnych».

6. Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich, kan. 598 - «Wiarą boską i katolicką należy wierzyć w to wszystko, co jest zawarte w słowie Bożym, spisanym lub przekazanym, a więc w jednym depozycie wiary powierzonym Kościołowi i co równocześnie jako przez Boga objawione podaje do wierzenia Nauczycielski Urząd Kościoła, czy to w uroczystym orzeczeniu, czy też w zwyczajnym i powszechnym nauczaniu; co mianowicie ujawnia się we wspólnym uznaniu wiernych pod kierownictwem świętego Urzędu Nauczycielskiego. Wszyscy więc wierni obowiązani są unikać doktryn temu przeciwnych».

7. Por. Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja o powołaniu teologa w Kościele Donum veritatis (24 maja 1990 r.), 17: AAS 82 (1990), 1557.

8. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 752 - «Wprawdzie nie akt wiary, niemniej jednak religijne posłuszeństwo rozumu i woli należy okazywać nauce, którą głosi Papież lub Kolegium Biskupów w sprawach wiary i obyczajów, gdy sprawują autentyczne nauczanie, chociaż nie zamierzają przedstawić jej w sposób definitywny. Stąd wierni powinni starać się unikać wszystkiego, co się z tą nauką nie zgadza».

9. Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich, kan. 599 - «Wprawdzie nie akt wiary, niemniej jednak religijne posłuszeństwo rozumu i woli należy okazywać nauce, którą głosi Papież lub Kolegium Biskupów w sprawach wiary i obyczajów, gdy sprawują autentyczne nauczanie, chociaż nie zamierzają przedstawić jej w sposób definitywny. Stąd wierni powinni starać się unikać wszystkiego, co się z tą nauką nie zgadza».

10. Por. Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja o powołaniu teologa w Kościele Donum veritatis (24 maja 1990 r.), 16: AAS 82 (1990), 1557.